Soner ALTAŞ
Dünya Gazetesi, 27 Eylül 2014
Hatırlanacağı üzere, 6762 sayılı eski Ticaret Kanunu’nda “anonim şirketin kurulması için şirkette pay sahibi en az beş kurucunun bulunması şarttır.” hükmüne yer verilerek, anonim şirket kuruluşu için pay sahibi olan en az beş kurucunun bulunmasını şart koşulmakta, pay sahiplerinin beş kişiden aşağı düşmesi hali ise şirket için sona erme sebebi sayılmaktaydı. Bu yasal zorunluluk nedeniyle, uygulamada birçok müteşebbis, mali durumu tek kişilik şirket kuruluşu için yeterli olsa dahi, yanına eşini, çocuklarını, arkadaşlarını alarak pay sahibi sayısını beşe tamamlıyor ve “saman ortak” tabir edilen bu kişilerle şirketi yönetmeye zorlanıyordu.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ise, anonim şirket kurucuları için asgari bir sayı öngörmeyerek bu sorunu gidermiş ve 1 Temmuz 2012 tarihinden itibaren, anonim şirketlerin, bir kişi (gerçek veya tüzel) tarafından kurulmasına izin vermiştir. Nitekim, TTK’nın yürürlüğe girdiği 1 Temmuz 2012 tarihinden 2013 yılı sonuna kadar 4.841 adet tek kişilik anonim şirket kurulmuştur ve bu şirketlerin aynı dönemde kurulan anonim şirketlere oranı %42,91 olarak gerçekleşmiştir. Ancak, TTK’nın getirdiği bu düzenlemeyi sadece kuruluşta tek kişilik anonim şirkete izin veriyor şeklinde anlamak yanıltıcı olur. Zira, yeni TTK anonim şirketin birden fazla kişi tarafından kurulması ancak sonradan pay sahibi sayısının bire düşmesi hali için de birtakım düzenlemeler öngörmektedir.
Bu düzenlemeye göre, birden fazla ortağı (pay sahibi) olan anonim şirketlerin tek ortaklı şirkete dönüştürülebilmesi için; öncelikle, şirketteki ortak sayısı bire düşürülmeli veya düşmeli; ortak sayısının bire düştüğü tarihten itibaren yedi gün içinde durum yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilmeli ve yönetim kurulu bu yazılı bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içerisinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu, bu tek pay sahibinin adı ve soyadını veya unvanını, kimlik numarasını, yerleşim yerini veya merkezini ve vatandaşlığını ilgili ticaret sicili müdürlüğüne tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirmelidir. Bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulu sorumlu olur.
Dolayısıyla, tek pay sahipli anonim şirkete dönüşümde esas önem arz eden koşul, şirketin paylarının tek ortakta toplanması ve böylece ortak sayısının bire düşmesidir; diğerleri adeta fiili durumun tescilidir. Anonim şirketin ortak sayısının bire düşürülmesinde kullanılacak en pratik yöntem ise; payların ve çıkarılmışsa pay senetlerinin devridir. Pay ve pay senetleri usulüne uygun olarak devredildikten ve şirketin onayına bağlandığı hallerde gerekli onay kararları alındıktan sonra pay devirleri şirketin pay defterine kaydedilir ve yönetim kurulu tarafından şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğu tescil ve ilan ettirilir. TTK ile getirilen bu imkana karşılık, anonim şirket, tek pay sahibi kendisi olacak şekilde, tek pay sahipli bir şirket olarak tescil edilemez. Çünkü, TTK, anonim şirketin, tek pay sahibi olacak şekilde kendi payını iktisap etmesini ve ettirmesini yasaklamıştır. Bu çerçevede, eski Ticaret Kanunu döneminde kurulan ve ortak sayısı en az beş olan anonim şirketlerin ortakları, yeni TTK’nın getirdiği bu yasal imkandan faydalanarak, şirketlerini tek ortaklı anonim şirkete kolaylıkla dönüştürebilirler.