ESNAF VE SANATKÂRLARA DİSİPLİN CEZASI VERİLMESİ
Soner ALTAŞ
Dünya Gazetesi, 6 Mart 2010
Esnaf ve sanatkar odaları yetkilileri, tüketicileri, olumsuz davranışta bulunan esnaf ve sanatkarları, oda ve birliklere şikayet etmeleri konusunda sık sık uyarmakta, “yolcusuna bağıran, yanlış yerde indiren veya yağmurlu havalarda üzerine su sıçratan şoförlere, dolmuşlarda bir kişilik yere iki kişiyi oturtan minibüs şoförlerine, işyerinde ücret tarifesi bulundurmayan lokantacıya, alacağı ürünü inceleyen müşteriye “alacaksan al bizi daha fazla meşgul etme” diye çıkışta bulunan esnafa, işyerinde ve araçta müziğin sesini fazla açan taksi şoförü veya kahveciye, bozuk para vermeyen müşterisine “git bozdur gel” diyen bakkala, pazaryerlerinde açıktan ekmek satan fırıncılara, elbisenin boyunun çekmesine veya renginin değişmesine neden olan kuru temizlemeciye, fahiş fiyata mal satan ya da saç, sakal ve kıyafeti bozuk olan esnafa” ve bunlara benzer davranışlarda bulunan esnaf ve sanatkarlara disiplin cezası verilebileceği yönünde kamuoyunu aydınlatmaya çalışmaktadırlar. Bu açıklamalardan, tüketicilerin ilgili kuruluşlara ihbar ve şikayette bulunmaktan kaçındıkları sonucu çıkmaktadır. Şikayet ve ihbar müessesesinin işlerlik kazanamamasının altında, bir kısım tüketicilerin esnaf ve sanatkarlara disiplin cezası uygulanabileceği hususundan haberdar olmamaları, büyük bir çoğunluğunun ise nereye, nasıl şikayette bulunacakları konusunda hiç veya yeterli bilgi sahibi olmamaları yatmaktadır.
5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Üst Kuruluşları Kanunu’nun 24üncü maddesinde, oda üyesi esnaf ve sanatkarlara, meslekî faaliyetleri sırasında meslek ahlakı ile bağdaşmayan hareket ve işlemleri nedeniyle disiplin cezası verilebileceği öngörülmüş ve disiplin cezaları “uyarma, kınama, para cezası, geçici süreli oda üyeliğinden çıkarma ve uzun süreli oda üyeliğinden çıkarma” olarak sıralanmıştır.
Uyarma cezası, meslekî faaliyetinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin ilgili üyeye yazılı olarak bildirilmesinden ibarettir. 5362 sayılı Kanunun m.24/f.6.a hükmüne göre, “meslek şeref ve haysiyetine uygun düşmeyen hareketlerde bulunan; odaya olan üyelik görev ve yükümlülüklerini yerine getirmeyen; üyesi olduğu oda ve diğer esnaf ve sanatkâr meslek kuruluşlarının itibarını zedeleyici fiilde bulunan ve sözler sarf eden; müşteri veya diğer kişilerle olan ilişkilerinde terbiye ve nezakete aykırı davranışlarda bulunan” esnaf ve sanatkarlara uyarma cezası verilebilecektir.
Kınama cezası, meslekî faaliyet ve davranışlarında kusurlu sayıldığının ilgili üyeye yazılı olarak bildirilmesidir. 5362 sayılı Kanunun m.24/f.6.a hükmüne göre, “müşterilerine ve diğer kişilere olan taahhütlerini yerine getirmeyen veya bunlara karşı haksız ithamda bulunan; müşterilerini ve diğer kişileri kandıran; nizami ölçü ve tartı aletlerini bilerek kullanmayan” esnaf ve sanatkarlar kınama cezası alacaktır.
Para cezası, üyeye, yıllık aidatın iki katı tutarında para cezası verilmesinden ibarettir. 5362 sayılı Kanunun m.24/f.6.a hükmüne göre, para cezasını gerektiren fiil ve haller; “Bakanlık, o yer idare amiri, esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşları (TESK, odanın bağlı bulunduğu federasyon, birlik veya oda) tarafından mevzuata uygun olarak alınmış kararlara aykırı hareket etmek ve mükerrer kınama cezası almak” olarak belirtilmiştir. Üyenin para cezası verilmesini gerektiren eylem ve davranışlarının, bir yıl içinde tekrarına yer verilmesi durumunda, para cezası yıllık aidatın beş katı olarak uygulanacaktır.
Oda üyeliğinden çıkarma cezası ise, 5362 sayılı Kanunda, geçici ve uzun süreli çıkarma olarak düzenlenmiş ve her iki cezanın verilmesi de aynı koşullara dayandırılmıştır. Buna göre, oda üyesinin, “esnaf ve sanatkâr sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde, huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozucu eylem ve davranışlarda bulunması” karşısında oda üyeliğinden geçici veya uzun süreli olarak çıkarılması mümkün olabilecektir. Geçici süreli oda üyeliğinden çıkarma cezası, üyenin en az bir ay ve en fazla altı ay olmak üzere oda üyeliğinden çıkarılmasıdır. Uzun süreli oda üyeliğinden çıkarma cezası ise altı aydan az, iki yıldan fazla olamayacaktır. Ancak, ister geçici isterse uzun süreli olsun, oda üyeliğinden çıkarma cezası alan esnaf ve sanatkarın, ceza süresi boyunca ilgili meslek kolunda doğrudan veya dolaylı olarak meslek, sanat ve hizmet icra etmesi, oda üyeliğinin sağladığı hak ve yetkilerden faydalanması yasaktır.
Dolayısıyla, tüketiciler, mağduriyetlerine sebebiyet veren fiil ve hallerinden ötürü, ilgili esnaf ve sanatkarları, bulundukları ildeki Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Disiplin Kurulu’na şikayet edebilirler. Zira, 5262 sayılı Kanun, disipline aykırı hareket ve işlemleri soruşturma ve ilgili esnaf ve sanatkâra disiplin cezası verme yetkisini, Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Disiplin Kurulu’na vermiştir.