HANGİ ŞİRKETLERİN KURULUŞUNDA BAKANLIK İZNİ ARANIR?
Soner ALTAŞ
Mizantürk, 16 Eylül 2013
Bilindiği üzere, 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu(TTK)’nda anonim ve limited şirketlerin kuruluşları ile esas sözleşme değişikliklerinin herhangi bir makamın iznine bağlanamayacağı genel kural olarak benimsenmişti. Ancak, faaliyet alanları itibariyle özel önem atfeden anonim şirketler yönünden bu genel kurala bir istisna getirilmiş ve bazı anonim şirketlerin kuruluş ile esas sözleşme değişikliklerinde mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin almaları öngörülmüştü. Bu amaçla eski TTK’nın 273’üncü maddesinde “Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca yayımlanacak tebliğle faaliyet alanları tespit ve ilân edilecek anonim şirketler Bakanlığın izni ile kurulur. Bu şirketlerin esas mukavele değişiklikleri de Bakanlığın iznine tâbidir. Bunun dışında anonim şirketlerin kuruluşu ve esas mukavele değişiklikleri Bakanlığın iznine tâbi değildir.” hükmüne yer verilmiş ve bu yetkiye istinaden mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan “İç Ticaret 2003/3” ve “İç Ticaret 2007/1” sayılı Tebliğlerde; “bankaların, katılım bankalarının, finansal kiralama şirketlerinin, faktoring şirketlerinin, tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketlerinin, varlık yönetim şirketlerinin, sigorta şirketlerinin, holdinglerin, döviz büfesi işleten şirketlerin, umumi mağazacılıkla uğraşan şirketlerin, lisanslı depoculukla uğraşan şirketlerin, tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketlerinin, ürün ihtisas borsası şirketlerinin, Sermaye Piyasası Kanununa tabi ve halka açık şirketler ile serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketlerin” kuruluş ve esas sözleşme değişikliklerinin Bakanlık iznine tabi olduğu belirtilmiş idi.
1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nda da eski Kanundaki bu anlayış korunmuş, yani, anonim ve limited şirketlerin kuruluşları ile esas sözleşme değişikliklerinin herhangi bir makamın iznine bağlanamayacağı genel kural olarak kabul edilmiş, bununla birlikte Kanunun 333’üncü maddesinde “Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip, ilân edilecek anonim şirketler Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulur. Bu şirketlerin esas sözleşme değişiklikleri de aynı Bakanlığın iznine bağlıdır.” denilmiştir.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı da eski TTK’dan kaynaklanan yerleşik uygulamaya ufak birtakım değişikliklerle devam etmeyi uygun bulmuş ve 15 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Anonim ve Limited Şirketlerin Sermayelerini Yeni Asgari Tutarlara Yükseltmelerine ve Kuruluşu ve Esas Sözleşme Değişikliği İzne Tabi Anonim Şirketlerin Belirlenmesine ilişkin Tebliğ ile kuruluş ve esas sözleşme değişikliği işlemleri Bakanlık iznine tabi şirketleri belirlemiştir. Anılan Tebliğe göre;
– Bankaların,
– Finansal kiralama şirketlerinin,
– Faktoring şirketlerinin,
– Tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketlerinin,
– Varlık yönetim şirketlerinin,
– Sigorta şirketlerinin,
– Anonim şirket şeklinde kurulan holdinglerin,
– Döviz büfesi işleten şirketlerin,
– Umumi mağazacılıkla uğraşan şirketlerin,
– Tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketlerinin,
– Ürün ihtisas borsası şirketlerinin,
– Bağımsız denetim şirketlerinin,
– Gözetim şirketlerinin,
– Teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketlerinin,
– Sermaye Piyasası Kanununa tabi şirketlerin,
– Serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketlerin
kuruluşları ve esas sözleşme değişiklikleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabidir. Kayıtlı sermaye sistemine kabul edilen Sermaye Piyasası Kanununa tabi halka açık anonim şirketlerin kayıtlı sermaye tavanı içinde yapacakları sermaye artışları ise Bakanlık izni dışında tutulmuştur. Dolayısıyla, yukarıda belirtilen şirketlerin kuruluşunda ticaret siciline tescil başvurusundan önce; esas sözleşme değişikliklerinde ise değişikliğin karara bağlanacağı genel kurul toplantısından önce, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü’ne müracaat edilerek izin alınması gerekecektir. İzin alınmadığı takdirde, ticaret sicili müdürlüğü şirketin kuruluş ve esas sözleşme değişikliği işlemlerini tescil etmeyecektir.
Sözkonusu Tebliğe yeni TTK’nın geneli açısından bakıldığında, yukarıda sayılan şirketlerin Bakanlık izni kapsamına alınması, kuruluş ve esas sözleşme değişikliği izni haricinde başkaca yükümlülüklerin de gündeme gelmesine sebebiyet vermektedir. Örneğin; anonim şirketlerin geneli için aranmazken, yukarıda sayılan şirketlerin genel kurul toplantılarında mutlak surette Gümrük ve Ticaret Bakanlığı temsilcisi bulundurulacaktır. Bu şirketlerin imtiyazlı pay sahipleri özel kurul toplantılarında da Bakanlık temsilcisinin bulundurulması gerekecektir.
Peki, Tebliğ kapsamına girmeyen şirketlerin kuruluş ve sözleşme değişiklikleri nasıl olacaktır? Yeni TTK’nın 333. maddesinin son cümlesinde “Bunun dışında hukukî konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa olsun anonim şirketin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlanamaz.” denildiğinden, yukarıda sayılanlar dışında kalan anonim şirketlerin kuruluşlarında ve esas sözleşme değişikliklerinde herhangi bir makamın izni aranmayacaktır. Kanunun 333. maddesi sadece anonim şirketlere yönelik olduğundan, limited şirketlerin tamamı da herhangi bir makamın izni aranmaksızın kurulabilecek ve sözleşme değişikliğine gidebilecektir.